İstanbul Boğazı'nın Avrupa yakasında, Sarıyer ilçesine bağlı olan Yeniköy, tarihi yalıları, dini yapıları ve sakin atmosferiyle öne çıkan, asırlık bir yerleşim yeridir. Tarih boyunca, özellikle yabancı uyruklu büyükelçilik çalışanlarının ve azınlık cemaatlerinin önemli bir merkezi olmuştur.
⚓ Semtin Adının Kökeni
Yeniköy'ün eski adı olan "Neohorion" (Yeni Köy) kelimesinden geldiği bilinmektedir.
· Neohorion: Bu isim, Bizans döneminde bölgeye ilk yerleşimin yapıldığı zamanlarda verilmiş olup, "Yeni Köy" anlamına gelir.
· Osmanlı Dönemi: Osmanlı fethinden sonra da bu isim korunmuş ve zamanla Türkçeleşerek "Yeniköy" halini almıştır.
🏛️ Tarihi Gelişim
· Bizans Dönemi: Yeniköy, Boğaz'ın coğrafi yapısı nedeniyle Bizans döneminde önemli bir iskele ve ticaret merkezi olarak kullanılmıştır. İlk yerleşimlerin bu dönemde başladığı sanılmaktadır.
· Osmanlı Dönemi ve Gelişimi:
o 16. ve 17. Yüzyıllar: Semt, Fatih Sultan Mehmed döneminden itibaren yerleşime açılsa da, asıl gelişimi 17. yüzyıldan itibaren, Boğaz'ın güvenliğinin sağlanması ve iskelelerin inşa edilmesiyle hız kazanmıştır.
o Çeşitli Cemaatlerin Merkezi: Yeniköy, özellikle 18. ve 19. yüzyıllarda yabancı elçilik mensupları, tüccarlar ve İstanbul'un Rum, Ermeni, Yahudi gibi gayrimüslim cemaatlerinin yoğun olarak yaşadığı bir yerleşim yeri haline gelmiştir. Bu dönemde birçok kilise, sinagog ve azınlık okulu inşa edilmiştir.
o Sayfiye ve Kışlık Konutlar: Tıpkı Bebek gibi, Yeniköy de önceleri yazlık (sayfiye) bir dinlenme yeri olarak tercih edilirken, 19. yüzyıldan itibaren vapur seferlerinin düzenlenmesiyle kışın da oturulan bir semte dönüşmüştür.
🏰 Semtin Kimliğini Belirleyen Yapılar
Yeniköy'ün mimari dokusu, zengin kültürel çeşitliliğini yansıtan tarihi yapılarla doludur:
· Yalılar: Boğaz hattında, 18. ve 19. yüzyıllara ait ahşap ve kâgir mimarinin en güzel örneklerini yansıtan görkemli Yeniköy Yalıları semtin en bilinen simgeleridir.
· Panayia Rum Ortodoks Kilisesi: 1837 yılında, dönemin cemaatinin zenginliği ve nüfuzunu gösteren görkemli bir yapıdır.
· Surp Asdvadzadzin Ermeni Kilisesi: 1836 yılında inşa edilmiş olup, semtin Ermeni cemaatinin tarihini temsil eder.
· Yeniköy Sinagogu: 19. yüzyıl sonlarında ibadete açılan sinagog, semtin geçmişteki kozmopolit yapısının önemli bir kanıtıdır.
· Köşkler ve Konaklar: Sahilden sırtlara doğru çıkıldıkça, özellikle 19. yüzyılda inşa edilmiş olan, büyük bahçeli köşkler ve konaklar dikkat çeker.
☕ Günümüzde Yeniköy
Yeniköy, günümüzde de Boğaz hattındaki sakinliğini koruyan, estetik açıdan değerli mimarisiyle dikkat çeken bir semttir. Sahil şeridi boyunca uzanan kafeleri, restoranları ve butikleri ile İstanbul'un seçkin yaşam merkezlerinden biri olarak kabul edilmektedir.